Próby odnowienia radzieckiego państwa federacyjnego

Abstrakt

Próby utrzymania ZSRR nie tylko zakończyły się niepowodzeniem, ale przyspieszyły proces. Zdecydował o tym imperialny model budowy i funkcjonowania państwa radzieckiego. Wraz z rozpoczęciem procesów znanych jako pieriestrojka nawet ścisłe kierownictwo było świadome, że partia traci inicjatywę w kierowaniu społeczeństwem. Powstało pytanie: kontynuacja polityki czy powrót do dotychczasowych metod. Opowiedziano się za kontynuacją przy zachowaniu elementów systemotwórczych dla państwa radzieckiego. Rozwiązaniem miało być zawarcie nowego układu związkowego. W okresie od 1990 do rozpadu ZSRR w 1991 r. opublikowano pięć projektów. Zmiany dotyczyć miały m.in. katalogu podmiotów układu i mechanizmów realizacji ich interesów oraz ekonomicznych podstaw funkcjonowania nowego związku oraz podmiotów. Przy istniejącej różnorodności narodów, narodowości i ludów, na obszarze całego kraju uruchomiono ruchy odśrodkowe. Osłabiły one strukturę narodowo-państwową i stworzyły nowe konflikty. Wzajemne oczekiwania doprowadziły do delegitymizacji władzy związkowej, roli partii i jedności państwa, a więc tego, co było elementem scalającym obszary imperium znajdujące się pod wpływami kultury zachodniej, prawosławnej i muzułmańskiej.