Patrymonialny kontekst radzieckiej biurokracji

Abstrakt

W artykule zawarto rozważanie nad patrymonialnym charakterem radzieckiej biurokracji. Zauważono, że dojściu do władzy bolszewików towarzyszył projekt społeczny, celem którego była radykalna reorganizacja życia publicznego. W praktyce oznaczało to ustanowienie dyktatury jednej partii, eliminacja gospodarki rynkowej, odnowienie idei jedności władzy i własności. Po zniesieniu przedrewolucyjnej biurokracji bolszewicy mieli nadzieję zachęcić robotników i chłopów do uczestnictwa w sprawowaniu władzy. Zdając sobie jednak sprawę z trudności w tym zakresie, zaczęli tworzyć nową biurokrację. Procesy te odbywały się na tle lekceważenia prawa i akceptacji synkretyzmu państwowego. W kraju ukształtował się dyrektywno-mandatowy styl zarządzania i zmilitaryzowany charakter usług publicznych. Przede wszystkim nie ceniono profesjonalizmu, ale polityczną lojalność i wierność wodzowi. Rdzeniem radzieckiej biurokracji była nomenklatura partyjna, której treść monetarną niezmiennie uzupełniały różnego rodzaju przywileje. W rezultacie radziecka machina urzędnicza zaczęła przypominać patrymonialną biurokrację tradycyjnego społeczeństwa. W okresie po-stalinowskim rozwój radzieckiej biurokracji charakteryzował się stagnacją kadr i pojawieniem się tzw. „szarej strefy” w dziedzinie administracji publicznej. Podsumowując, patrymonialny charakter radzieckiej biurokracji był jednym z powodów, które uniemożliwiły postindustrialną modernizację gospodarki.